Zakłada się, że problemy z którymi mierzy się dana osoba związane są ze strukturą osobowości, a wpływ na nie mają sytuacje z przeszłości. Celem terapii jest zrozumienie przez pacjenta odczuwanych przez niego emocji, prowadzące do lepszego poznania siebie. Praca psychoterapeuty z pacjentem w nurcie psychoanalitycznym sprowadza się do: zwiększania świadomości pacjenta, analizowania stylu życia jaki prowadzi pacjent, jego zachowań, informowania pacjenta o jego mocnych stronach.
Terapia skuteczna w trudnościach z radzeniem sobie z destrukcyjnymi emocjami, np. agresją, smutkiem, lękiem, wahaniami nastroju, w leczeniu zaburzeń psychosomatycznych. Skuteczność terapii zależy od relacji między pacjentem, a psychoterapeutą, szczerości pacjenta wobec terapeuty, otwartości pacjenta.
Psychoterapia psychoanalityczna pozwala na dokładne poznanie siebie, zwiększa samoświadomość, prowadzi do zmiany wewnętrznych dążeń i oczekiwań.
Terapia w nurcie psychoanalitycznym trwa zazwyczaj kilka lat.